Kontrola i wiara: Religia pod nadzorem we współczesnych Chinach

W 1949 r. przewodniczący Mao Zedong ustanowił ateizm oficjalną religią Chińskiej Republiki Ludowej, a status ten pozostaje niezmieniony do dziś. Istnieje jednak pięć alternatywnych ruchów religijnych usankcjonowanych przez państwo: buddyzm, taoizm, katolicyzm, protestantyzm i islam. Wszystkie organizacje religijne muszą zarejestrować się w jednej z tych organizacji, aby legalnie praktykować swoją religię, a niezarejestrowane praktyki są obarczone postępowaniem karnym. Konfucjanizm, choć nie jest uznawany za religię państwową, od wieków wywiera znaczący wpływ na chiński system społeczno-polityczny. Inne religie istniejące w Chinach, takie jak hinduizm, Falun Gong, judaizm, szintoizm, zoroastryzm i wierzenia rdzenne, nie są sankcjonowane przez rząd. Pomimo konstytucyjnej ochrony przekonań religijnych, rząd ściśle kontroluje praktyki religijne, zwłaszcza muzułmanów, chrześcijan i buddystów tybetańskich. Jednak dokładność oficjalnych danych demograficznych dotyczących religii została zakwestionowana: istnieją powody, by sądzić, że więcej Chińczyków praktykuje religię, niż sugerują oficjalne raporty.

Historia religii w Chinach

Pierwotne praktyki religijne w Chinach koncentrowały się wokół prymitywnych form animizmu i szamanizmu, które z czasem ewoluowały w bardziej złożone systemy wierzeń. W szczególności dynastia Zhou wprowadziła Mandat Niebios, koncepcję filozoficzną, która legitymizowała władzę rodziny rządzącej. Podczas schyłku dynastii pojawił się Konfucjusz, który promował czystość moralną i harmonię społeczną w swoich naukach, zebranych później w centralnym tekście konfucjanizmu, Analektach.

W czasach dynastii Qin i Han, wraz z pojawieniem się taoizmu i rozprzestrzenianiem się buddyzmu poprzez Jedwabny Szlak, zwiększono nacisk na związek ludzkości z naturą. Podczas gdy konfucjanizm definiował etyczne standardy życia, buddyzm oferował zrozumienie śmierci i życia pozagrobowego, znacząco wpływając na chińską kulturę.

Przybycie jezuickich misjonarzy w XV wieku zbiegło się w czasie z upadkiem dynastii Ming, co doprowadziło do napięć między chrześcijaństwem a rodzimymi religiami. Wraz z rozprzestrzenianiem się chrześcijaństwa podjęto próby stłumienia buddyzmu i chińskich religii ludowych, zwiększając niepokoje społeczne w obliczu rosnących wpływów europejskich i amerykańskich w Azji.

Na początku XX wieku ruchy nacjonalistyczne dążyły do wykorzenienia lokalnych chińskich religii, odrzucając chrześcijaństwo jako narzędzie imperializmu. Mimo to przywódcy tacy jak Sun Yat-sen i Chiang Kai-shek otwarcie nazywali siebie chrześcijanami, wspierani przez świat zachodni za ich antykomunistyczne stanowisko.

W połowie XX wieku Mao Zedong ustanowił państwowy ateizm w Chińskiej Republice Ludowej, bagatelizując religię jako przestarzałą. Rewolucja kulturalna z lat sześćdziesiątych XX wieku, mająca na celu ożywienie komunizmu poprzez wyeliminowanie wpływów zewnętrznych, w tym religii, doprowadziła do masowej przemocy i ofiar śmiertelnych.

Po śmierci Mao Chiny wprowadziły reformy kulturowe, w tym uznanie wolności religijnej. Antyreligijne wartości Mao pozostawały wpływowe aż do początku XXI wieku, kiedy to przywódcy partii zaczęli podkreślać znaczenie buddyzmu, konfucjanizmu i taoizmu w tworzeniu harmonijnego społeczeństwa.

Państwowy ateizm i polityka religijna w Chinach

Według ostatnich raportów demograficznych, 52% obywateli Chin klasyfikuje się jako osoby niezaangażowane religijnie, co podkreśla powszechność ateizmu jako oficjalnej religii państwowej. Mimo to Chiny oficjalnie uznają pięć dozwolonych religii: buddyzm, taoizm, katolicyzm, protestantyzm i islam. Wszystkie organizacje religijne są zobowiązane do zarejestrowania się w jednej z tych religii, aby móc legalnie odprawiać nabożeństwa. Jednak nawet po rejestracji, grupy religijne podlegają ścisłej kontroli ze strony chińskiego rządu. Chociaż istnieje niewiele oficjalnych raportów rządowych, różne organizacje pozarządowe udokumentowały przypadki dyskryminacji religijnej i prześladowań, zwłaszcza wobec muzułmanów, chrześcijan i buddystów tybetańskich. Ponadto członkom Komunistycznej Partii Chin i wojskowym surowo zabrania się angażowania w jakiekolwiek praktyki religijne.

Konfucjanizm, choć nie jest oficjalnie uznawany za religię przez chiński rząd, wywarł głęboki wpływ na chińską historię i kulturę od czasu jego powstania przez Konfucjusza w 479 r. p.n.e.. Koncentrując się na osiągnięciu harmonii społecznej poprzez ścisłe przestrzeganie rytuałów i poszanowanie hierarchii społecznej, nauki konfucjańskie położyły podwaliny pod chińską strukturę społeczną i polityczną. Pomimo znacznego wpływu, konfucjanizm jest często postrzegany jako system etyczny, a nie religia, co być może przyczynia się do jego braku uznania przez rząd. Antykonfucjańskie stanowisko Mao Zedonga mogło również wpłynąć na tę decyzję, ale w ostatnich latach rząd podjął wysiłki na rzecz popularyzacji konfucjanizmu w celu wzmocnienia spójności społecznej.

Kontrola i wiara

Buddyzm jest największą religią w Chinach, a około 18,2% populacji identyfikuje się jako buddyści. Większość z nich wyznaje tradycję mahajany, choć istnieją małe społeczności wyznawców therawady, zwłaszcza w południowych regionach kraju. Buddyzm chiński, będący pod wpływem taoizmu i konfucjanizmu, oraz buddyzm tybetański, praktykowany głównie w Tybecie, to dwie główne gałęzie buddyzmu. Dalajlama, duchowy przywódca tybetańskich buddystów, przebywa na wygnaniu w Chinach od lat pięćdziesiątych XX wieku, a tybetańscy buddyści są dyskryminowani i prześladowani.

Chrześcijaństwo, wprowadzone przez europejskich jezuitów w XVI wieku, jest praktykowane przez około 5,1% populacji. Jednak wielu chrześcijan praktykuje rytuały religijne potajemnie, a oficjalne dane są prawdopodobnie zaniżone z powodu ograniczeń rządowych. Sankcjonowane przez państwo grupy chrześcijańskie to protestantyzm i katolicyzm, ten ostatni niezależny od Stolicy Apostolskiej. Niezarejestrowane kościoły chrześcijańskie również działają w nieznanej liczbie.

Islam stanowi około 1,8% populacji Chin, z sunnickimi muzułmanami stanowiącymi większość, zwłaszcza wśród mniejszości etnicznych, takich jak Ujgurzy i Hui. Jednak muzułmanie, zwłaszcza Ujgurzy, byli poważnie prześladowani i dyskryminowani pod pretekstem walki z ekstremizmem religijnym. Od 2017 roku setki tysięcy osób zostało zatrzymanych, torturowanych lub zaginęło.

Około 21,9% Chińczyków wyznaje religię ludową, która obejmuje praktyki głęboko zakorzenione w chińskiej kulturze, takie jak kult przodków i czczenie sił natury. Chociaż religia ludowa często nie jest uwzględniana w oficjalnych statystykach, jest ona podstawowym aspektem chińskiej duchowości i wpływa na inne tradycje religijne, takie jak taoizm i konfucjanizm.

Inne wyznania religijne w Chinach, w tym Falun Gong, hinduizm, judaizm, szintoizm, zoroastryzm i wierzenia tubylcze, stanowią łącznie około 1% populacji. Falun Gong, mimo że został zakazany jako "kult" przez Partię Komunistyczną w 1999 roku, nadal utrzymuje znaczną liczbę wyznawców w podziemiu, odzwierciedlając złożony świat religijny współczesnych Chin.