Kościoły starokatolickie: alternatywna droga katolicyzmu

Kościoły starokatolickie to grupa kościołów narodowych, które odłączyły się od Rzymu w różnym czasie. Termin "starokatolicy" odnosi się do pierwotnego katolicyzmu. Istnieją trzy kościoły starokatolickie: (1) Kościół Utrechcki, który powstał w 1724 roku, kiedy głowa kościoła broniła swojego starożytnego prawa do wyboru arcybiskupa Utrechtu pomimo sprzeciwu Rzymu; (2) kościoły starokatolickie w Niemczech, Austrii i Szwajcarii, które odmówiły przyjęcia dogmatów o nieomylności papieskiej i powszechnym prymacie jurysdykcji określonych przez Pierwszy Sobór Ekumeniczny w Watykanie w 1870 roku; oraz (3) kilka małych grup pochodzenia słowiańskiego. Narodowe ruchy kościelne wśród Polaków w Stanach Zjednoczonych (1897) i Chorwatów (1924) doprowadziły do powstania Polskiego Kościoła Narodowego w Ameryce i Polsce oraz Kościoła Starokatolickiego w Chorwacji. Niestety, Polski Kościół Narodowy w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie wycofał się z Unii Utrechckiej w 2003 roku, ponieważ jego biskupi nie zgodzili się z większością opinii Międzynarodowej Konferencji Biskupów na rzecz otwarcia posługi apostolskiej dla kobiet. Niezależny Kościół Filipin ustanowił sakramentalną komunię ze starokatolikami w 1965 roku.

Podstawą doktrynalną kościołów starokatolickich jest Deklaracja Utrechcka (1889). Podobnie jak prawosławni chalcedońscy, starokatolicy uznają siedem soborów ekumenicznych i doktryny przyjęte przez Kościół przed Wielką Schizmą z 1054 roku. Uznają siedem sakramentów i sukcesję apostolską. Wierzą również w Rzeczywistą Obecność w Eucharystii, ale nie w transsubstancjację; zabraniają prywatnych Mszy i zezwalają na przyjmowanie Eucharystii pod jedną lub obiema postaciami. Kościoły starokatolickie mają strukturę episkopalną i synodalną. Biskupi, podobnie jak wszyscy członkowie duchowieństwa, mają prawo do zawierania małżeństw. Wszystkie nabożeństwa odprawiane są w lokalnym języku. Od 1996 r. trójpalczasta posługa apostolska jest otwarta dla kobiet. Od samego początku anglikanie byli blisko starokatolików. Już w 1874 r. wzięli udział w międzynarodowej konferencji teologów zwołanej przez starokatolików w Bonn w celu omówienia kwestii zbliżenia kościołów poza Rzymem. Starokatolicy uznają anglikańskie święcenia od 1925 roku. W 1931 r. zadeklarowali pełną komunię z Kościołem Anglii, a następnie ze wszystkimi kościołami Wspólnoty Anglikańskiej. Arcybiskup Canterbury ma stałego przedstawiciela w Międzynarodowej Konferencji Biskupów Starokatolickich. Dialog między starokatolikami i prawosławnymi trwa od 1931 roku. W 1987 roku osiągnięto porozumienie w najważniejszych kwestiach teologicznych i eklezjologicznych. Wraz z Patriarchatem Ekumenicznym powołano komisję monitorującą stosowanie tego porozumienia w Kościołach. Od czasu Soboru Watykańskiego II Kościoły starokatolickie pozostają w jedności z Kościołem rzymskokatolickim. Podjęto różne inicjatywy zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym, aby zająć się głównymi kwestiami eklezjologicznymi, w których obie rodziny Kościoła katolickiego mają różne poglądy.

Wnioski

Kościoły starokatolickie, choć stosunkowo niewielkie, odgrywają ważną rolę we współczesnym chrześcijaństwie. Reprezentują one alternatywny sposób rozwoju katolicyzmu w oparciu o zasady pierwotnego Kościoła. Kościoły starokatolickie są otwarte na dialog z innymi wyznaniami chrześcijańskimi, co przyczynia się do rozwoju ruchu ekumenicznego.