Szintoizm: Jak starożytna religia ukształtowała kulturę Japonii?

Kiedy mówimy o Japonii, z pewnością zwracamy uwagę na szintoizm, religię, która nie tylko przetrwała wieki, ale jest głęboko zakorzeniona w japońskiej kulturze i życiu codziennym. Od tradycyjnych świąt po szacunek dla natury, wpływ szintoizmu wykracza daleko poza świątynie i kapliczki. Ale co sprawia, że ta religia jest wyjątkowa i dlaczego pozostała ważna do dziś? Zagłębimy się w świat szintoizmu i zbadamy, w jaki sposób ukształtował on i nadal kształtuje kulturowe oblicze Japonii.

Czym jest szintoizm?

Shintoizm jest częścią japońskiego dziedzictwa kulturowego, którego nie można ignorować, jeśli chodzi o religie świata. Zakorzeniony w codziennym życiu Japończyków, szintoizm pozostaje dziś istotną i praktykowaną religią. Sama nazwa „shintoizm” kryje w sobie głębokie znaczenie: słowo „shintō” tłumaczy się jako „droga bogów”. Ta duchowa ścieżka jest zbiorem starożytnych wierzeń, które z czasem przekształciły się w pełnoprawny system religijny.

Co ciekawe, shintoizm nie ma konkretnego założyciela ani dokładnej daty powstania, uważa się, że jego początki można przypisać końcowi okresu Jomon, który obejmuje okres od około 13 000 do 400 pne. To właśnie w tym czasie zaczęły kształtować się podstawowe idee i rytuały, które ostatecznie stały się fundamentem tej wyjątkowej religii.

Czczenie Kami

Shintoizm przywiązuje wielką wagę do natury, postrzegając ją jako boską manifestację, którą ludzie podziwiają. Religia ta, oparta na wierzeniach politeistycznych i animistycznych, czci wiele Kami - duchów i bóstw, które zamieszkują różne naturalne obiekty i zjawiska. W górach, morzach, lasach, zwierzętach i roślinach Japończycy widzą Kami o specjalnych mocach. Co więcej, nawet przedmioty stworzone przez człowieka, takie jak lustra, miecze i sztylety, mogą stać się obiektami kultu, jeśli zostaną obdarzone świętym znaczeniem. Niektórzy ludzie, tacy jak przodkowie i cesarze, są również czczeni jako bóstwa.

Na wyspach japońskich jest ponad osiem milionów Kami i są one czczone w różnych świątyniach, od narodowych i lokalnych po rodzinne. Świątynie często znajdują się w miejscach charakteryzujących się naturalnym pięknem, takich jak góry, lasy i wybrzeża. Wejście do świątyni prowadzi przez torii, świętą bramę pomalowaną na czerwono, która symbolicznie oddziela świat zewnętrzny od świętej przestrzeni wewnątrz.

Wśród wielu Kami, Amaterasu, wielka bogini słońca, która jest centralnym bóstwem kosmogonii Shinto, jest szczególnie czczona. Jej świątynia w Ise, na wschód od Osaki, jest miejscem kultu narodowego. Według mitu, Amaterasu schroniła się w jaskini po kłótni ze swoim bratem, Susanoo, bogiem burz, pogrążając świat w ciemności i pozbawiając go światła i ciepła. Aby ją wywabić, inni bogowie zorganizowali wesołą ucztę przy wejściu do jaskini i umieścili tam lustro. Słysząc wesołość i widząc swoje odbicie, Amaterasu była tak zaintrygowana, że wyjrzała na zewnątrz, gdzie natychmiast została wciągnięta do światła. Od tego czasu po nocy zawsze przychodzi świt.

Rytualne festiwale

Shintoizm nie ma regularnych nabożeństw religijnych poza codziennymi nabożeństwami i pielgrzymkami. Jednak festiwale zajmują szczególne miejsce w tej religii. Wydarzenia te obejmują różnorodne rytuały, którym towarzyszą tańce, muzyka, pieśni i wystawne poczęstunki. Oprócz obchodów sezonowych istnieją również festiwale, podczas których wierni gromadzą się w świątyniach, aby uhonorować swoich kami w określonym dniu.

Niektóre z tych festiwali stają się wydarzeniami na dużą skalę, które przyciągają wielu ludzi. Na przykład Japoński Nowy Rok lub słynny Festiwal Gion w Kioto, kiedy mieszkańcy miasta paradują ulicami na ogromnych, bogato zdobionych platformach, tworząc kolorowe i niezapomniane widowisko.

Szintoizm i buddyzm

Buddyzm przybył do Japonii z Chin w VI wieku i nie napotkał żadnego oporu ze strony shintoizmu. Wręcz przeciwnie, obie religie harmonijnie współistnieją, a wielu Japończyków wyznaje obie tradycje jednocześnie. Shintoizm, postrzegany przez swoich wyznawców jako religia oparta na doświadczeniu, zwyczajach i tradycji, a nie na ścisłej doktrynie, łatwo połączył się z buddyzmem. Kami, duchy szintoizmu, zostały powiązane z lokalnymi manifestacjami Buddy i Bodhisattwy.

Świątynie buddyjskie są często budowane obok lub nawet wewnątrz świątyń Shinto, odzwierciedlając bliski związek między tymi wierzeniami. To przenikanie się jest szczególnie widoczne podczas głównych festiwali Shinto, w których aktywnie uczestniczą buddyjscy mnisi. Związek między shintoizmem i buddyzmem jest szczególnie widoczny na górze Fuji. To słynne miejsce, uznane przez UNESCO za „Fujisan, święte miejsce i źródło artystycznej inspiracji”, stało się symbolem harmonii między obiema religiami.

W XII wieku góra Fuji stała się centrum nauki buddyzmu ascetycznego, który łączył elementy buddyzmu i szintoizmu. UNESCO opisuje ten związek w następujący sposób: „Szacunek i cześć dla majestatycznego kształtu góry Fuji i jej aktywności wulkanicznej dały początek praktykom religijnym, które jednoczą shintoizm i buddyzm, człowieka i naturę, symboliczną śmierć i odrodzenie poprzez rytualne wejścia i zejścia oznaczone szlakami, kapliczkami i miejscami odpoczynku u podnóża góry”. Dziś szintoizm pokojowo współistnieje w Japonii z buddyzmem, konfucjanizmem i taoizmem, demonstrując wyjątkową harmonię religijną.

Podsumowanie

Szintoizm jest sercem i duszą japońskiej kultury, która przez wieki kształtowała światopogląd i sposób życia tego narodu. Wpływ szintoizmu wykracza poza świątynie i rytuały, przenikając do codziennego życia, tradycji i stosunku Japończyków do natury. Ta starożytna wiara, pomimo swojej wielowiekowej historii, jest nadal aktualna, wpływając na wszystkie aspekty japońskiej kultury.